Represje środowiska akademickiego: Unterschied zwischen den Versionen

Aktuelle Version vom 5. Dezember 2017, 15:08 Uhr

Polska wersja

Dobrowolne zakończenie studenckiego strajku w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, nie uchroniło środowiska akademickiego przed represjami. Władze poddawały represjom nie tylko czynnych uczestników studenckich protestów, ale również te osoby, które zachowały bierną postawę. Konsekwencje, jakie spadały na społeczność opolskiej uczelni, były różne, np.: areszt, procesy sądowe, inwigilacja przez Służbę Bezpieczeństwa, dozór milicyjny, zawieszenie w prawach studenta lub wydalenie z uczelni, utrata posady przez pracowników naukowych, wydalenie z partii. Osoby, które zostały zawieszone na czas określony w prawach studenta lub ostatecznie wydalone z uczelni, podlegały natychmiastowo poborowi do wojska^[1].
Wśród pierwszych ofiar represji znaleźli się bezpośredni uczestnicy wystąpień studenckich. Pięciu studentów, którzy zostali zatrzymani w nocy 17/18 marca, stanęło 24 kwietnia przed Sądem Powiatowym w Opolu. Jedna osoba została skazana na karę 6 miesięcy aresztu i 1000 zł grzywny, troję skazano na pół roku w zawieszeniu na 2 lata, natomiast jedną osobę uniewinniono z braku dowodów^[2]. Władze WSP musiały podjąć radykalne działania wobec protestującej młodzieży, czego efektem było relegowanie z uczelni siedmiu studentów, byli to: Jan Czech, Marek Nowy, Mieczysław Plopa, Jan Serbinowski, Teodor Olbrich, Ryszard Rabczyński i Stanisław Żebrowski. Cztery osoby zostały zawieszone w prawach studenta na okres jednego roku, a byli nimi: Krzysztof Borkowski, Adam Kasprzyk, Magdalena Pawlaszczyk i Zuzanna Śliwa. Wobec dwóch studentów wystosowano jedynie karę nagany, natomiast pięciu skierowano na resocjalizacyjny kurs w karnym obozie wojskowym w miejscowości Dobre nad Kwisą^[3].
Szczególnie dotkliwe konsekwencje spadły na rektora opolskiej WSP, któremu lokalne władze zarzucały prowadzenie ,,polityki kompromisu i ustępstw”. Prof. Hornowi zarzucano, iż zachowywał się biernie podczas zebrania POP PZPR 15 marca 1968 r. i nie odniósł się do słów pracowników naukowych, którzy krytycznie wypowiadali się pod adresem władz. Rektor Horn miał żydowskie pochodzenie, toteż stał się niemile widziany na tym stanowisku. Za wszelką cenę starano się pozbawić go zajmowanej pozycji, dlatego m.in. zarzucano mu protekcję osób żydowskiego pochodzenia. Władza dopięła swego i 30 kwietnia 1968 r., prof. Horn został odwołany ze stanowiska rektora WSP, natomiast 15 maja, na mocy postanowienia Komisji Kontroli Partyjnej Miasta i Powiatu w Opolu, został pozbawiony członkostwa w PZPR^[4].
Wystąpienia studenckie w Opolu, podobnie jak to miało miejsce w całym kraju, stały się idealnym pretekstem dla władz, aby przeprowadzić czystki polityczne i narodowościowe. Pierwszą osobą z opolskiego środowiska akademickiego, która poniosła konsekwencje z racji żydowskiego pochodzenia, był płk dypl. Izydor Helin. Sprawował on w tym czasie funkcję kierownika Studium Wojskowego opolskiej WSP i był zasłużonym weteranem II wojny światowej, czego dowodem był przyznany mu krzyż Virtuti Militari. 18 marca 1968 r., płk Helin utracił kierownicze stanowisko oraz miał zostać przeniesiony do służby poza Opole^[5].
Antysemicka polityka władz spowodowała opuszczenie opolskiej uczelni przez kilka innych osób o żydowskich korzeniach. Należy tutaj wymienić dr Leszka Leo Kantora, wybitnego animatora życia kulturalnego w opolskim środowisku akademickim, który w ramach represji został relegowany z PZPR, a także zwolniony z pracy w WSP. Kampania antysemicka w skali ogólnokrajowej doprowadziła do masowej emigracji ludności żydowskiej. Tak było w przypadku Kantora, który wraz z żoną wyjechał z kraju w 1969 r. do Szwecji. W gronie osób, które również opuściły opolską WSP znaleźli się m.in.: .: doc. dr Seweryn Dür (filozof marksistowski; po opuszczeniu WSP, podjął pracę na Uniwersytecie Wrocławskim), doc. dr Bolesław Gleichgewicht (matematyk; podobnie jak doc. Dür, podjął pracę na Uniwersytecie Wrocławskim, doc. dr Józef Eisner (z wykształcenia fizyk; w 1969 r. wyjechał z żoną do Izraela), dr Felicja Figowa (historyk; wyjechała z kraju), dr Halina Smolińska, mgr Władysław Czermiński (po opuszczeniu WSP, podjął pracę w opolskim Studium Nauczycielskim, jako wykładowca nauk politycznych), dr Marian Treszel, doc. dr Władysław Dziewulski (po wyrzuceniu z WSP, rozpoczął pracę w Instytucie Śląskim w Opolu), dr Leonard Owczarek oraz doc. Władysław Studencki^[6].
Wydarzenia w opolskiej WSP nie miały tak drastycznego przebiegu jak w innych ośrodkach akademickich, np. w Warszawie czy Krakowie. Wart podkreślenia natomiast jest fakt, iż opolska uczelnia zaczęła funkcjonować w mieście dopiero w 1954 r., a środowisko studenckie już w pełni utożsamiało się i podobnie odbierało polską rzeczywistość^[7].

Deutsche Version

Obwohl die Studentenproteste freiwillig in der Pädagogischen Hochschule in Oppeln beendet wurden, bewahrte dies jedoch nicht die Akademische Gemeinschaft von Repressionen. Die Behörden bestraften nicht nur die Teilnehmer der Studentenproteste, sondern auch die Personen die sich passiv verhaltet haben. Die Konsequenzen waren für die Teilnehmer sehr verschieden: wie z. B. Arreste, Gerichtsverfahren, Überwachung durch den Sicherheitsdienst, Aberkennung von Studentenrechten, das Ausstoßen von der Hochschule, Entlassungen von Wissenschaftlichen Mitarbeitern, Entlassungen von der Partei. Die Personen deren die Studentenrechte, für eine gewisse Zeit entnommen wurden, mussten sich zusätzlich zum Militärdienst stellen.
Zu den ersten Opfern der Repressionen gehörten die Teilnehmer der Studentenproteste. Fünf Studenten wurden in der Nacht vom 17/18 März verhaftet, und am 24. April hatten sie ein Gerichtsverfahren. Eine Person wurde zu 6 Monaten Arrest und 1000 zl Bußgeld verurteilt, drei Personen wurden für ein halbes Jahr verurteilt, und eine Person wurde, wegen mangelndem Beweismaterials, freigesprochen. Das Amt der Hochschule musste auch radikale Maßnahmen gegen die protestierende Jugend treffen, von der Bildungsinstitution wurden unter anderen sieben Studenten relegiert: Jan Czech. Marek Nowy, Mieczysław Plopa, Jan Serbinowski, Teodor Olbrich, Ryszard Rabczyński und Stanisław Żebrowski. Vier Personen verloren für ein Jahr ihre Studentenrechte unter ihnen: Krzysztof Borkowski, Adam Kasprzyk, Magdalena Pawlaszczyk und Zuzanna Śliwa. Zwei Studenten bekamen nur eine Verwarnung, fünf wurden dagegen in das Militärlager in Dobre nad Kwisą geschickt. Sehr streng wurde das Verhalten des Rektors der Pädagogischen Hochschule bewertet, die lokalen Behörden meinten er habe „eine Politik des Kompromisses und der Zugeständnisse“ geführt. Man kritisierte ihm auch wegen seiner passiven Haltung während des Treffen des POP PZPR das am 15 März 1968 stattfand. Auf diesen treffen habe Rektor Horn sich nicht gegen die Wissenschaftlichen Arbeiter der Schule, die sich kritisch gegen die Politik der Behörden äußerten, getan. Rektor Horn hatte auch zusätzlich jüdische Wurzeln, weshalb er auch nicht sehr gerne auf dem Rektor Posten gesehen wurde. Um jeden Preis wollte man ihm den Posten wegnehmen, deshalb warf man ihm die Protektion von Personen jüdischer Herkunft vor. Letztendlich wurde er am 30 April vom Rektor Posten der Pädagogischen Hochschule abgerufen, und am 15 Mai wurde ihm die Mitgliedschaft in der PZPR entnommen.
Die Studentenproteste in Oppeln, wie auch in ganzen Land, wurden ein idealer Vorwand zur Durchführung von politischen wie auch nationalen Säuberungen. Die erste Person die die Konsequenzen der neuen Politik erfuhr, war plk. Dypl. Izydor Helim. Er war in dieser Zeit der Leiter des Militärstudienganges der Oppelner Hochschule, zusätzlich ein Veteran des II Weltkriegs, der das Virtuti Militari Kreutz trug. Am 18 März 1968 verlor er seinen Posten und wurde zusätzlich versetzt. Die Antisemitische Politik der lokalen Behörden führte dazu, dass die Hochschule von vielen Personen jüdischer Herkunft verlassen wurde. Hier muss man dr Leszek Leo Kantor erwähnen, einen bekannten Organisator des Kulturellen Lebens in Oppeln, der von der Partei ausgeschlossen wurde, wie auch seinen Platz in der Hochschule verlor. Die antisemitische Politik führte dazu, dass viele Juden emigrierten. Dies war auch im Falle Kantor so, 1968 hat er mit seiner Frau das Land verlassen und emigrierte nach Schweden. Im Kreis der Personen, die die Hochschule auch verlassen mussten fanden sich: doc. dr Seweryn Dür (ein Marxistischer Philosoph, der eine neue Arbeit an der Breslauer Universität fand), doc. dr Bolesław Gleichgewicht (ein Mathematiker; der auch nach Breslau ging), doc. dr Józef Eisner (ein Physiker; 1968 zog er nach Israel), dr Felicja Figowa (Historikerin; sie verließ das Land), dr Halina Smolińska, mgr Władysław Czermiński (nach seiner Entlassung arbeitete er als Lehrer im Oppelner Lehrerseminar), dr Marian Treszel, doc. dr Władysław Dziewulski (nach seiner Entlassung arbeitete er im Schlesischen Institut in Oppeln), dr Leonard Owczarek und doc. Władysław Studencki.
Die Ereignisse an der Oppelner Hochschule waren nicht so Dramatisch wie in anderen akademischen Zentren z.B. in Warschau oder Krakau. Erwähnenswert ist das die Oppelner Hochschule erst seit 1954 in der Stadt wirkte, und das die dortigen Studenten sich mit der polnischen Realität identifizierten und sie auch ähnlich Empfingen.

Noty/ Anmerkungen

1. ↑ Z. Bereszyński, Marzec’ 68 w opolskim środowisku akademickim, [w:] ,,Marzec’ 68 z czterdziestoletniej perspektywy”, red. D. Kisielewicz i M. Świder, Opole 2009, s. 156.
2. ↑ Ibidem, s. 156.
3. ↑ D. Mielcarek, Echa wydarzeń marca 1968 roku na Opolszczyźnie w świetle materiałów archiwalnych i prasowych, [w:] ,,Prace uczestników Studium Doktoranckiego 5. Historia”, red. A. Filipczak-Kocur, Opole 2003, s. 115.
4. ↑ Z. Bereszyński, Wypędzić rektora Horna, ,,Gazeta Wyborcza. Opole” 15-16 III 2008, s. 4.
5. ↑ Idem, Marzec’ 68 w opolskim środowisku akademickim, [w:] ,,Marzec’ 68 z czterdziestoletniej perspektywy”, red. D. Kisielewicz i M. Świder, Opole 2009, s. 162-163.
6. ↑ Ibidem, s. 163-166.
7. ↑ D. Mielcarek, op. cit., s. 118.